Polska demonologia ludowa i jej początki

Wiele miast (374)
Polska demonologia ludowa i jej początki

Data: 2014-04-25 09:42:00 Czytano: 1389 razy

Tematyka demonologii ludowej na ziemiach polskich jest zjawiskiem tak starym, jak pojawienie się na niej pierwszych plemion słowiańskich. Jego ukształtowanie można uznać za bezpośredni efekt wiedzy czynników społeczno-ekonomicznych i kulturowo-obyczajowych. Czym w istocie jest demonologia? Gdzie należy doszukiwać się jej korzeni w naszym rodzimym kraju?

Reklama

Początki demonologii ludowej w Polsce związane były głównie z silną potrzebą uzasadnienia praw rządzących rzeczywistością, a zwłaszcza tych, których nie można było wyjaśnić w racjonalny sposób. W późniejszym czasie, jej zaistnienie przypisywano przystosowaniu się dawnych Słowian do zmian, jakie niosła ze sobą m.in. chrystianizacja. Wówczas, wszelkie zjawiska mające swoje korzenie w tradycji, starano się zastąpić zupełnie nowym światopoglądem. Niegdyś barwne i różnorodne wyobrażenia, zostały zastąpione kategoryczną wiedzą.

Cała prawda o demonologii oraz jej demonach

Demonologia to nic innego, jak dział wiedzy religioznawczo-teologicznej, dotyczącej bytów oraz mocy pośredniczących między światem materialnym a bogiem czy bóstwami i całą sferą duchową. Termin ten, pod znacznym wpływem średniowiecznego kościoła, został zawężony do sposobu oznaczania wyłącznie demonów o negatywnym charakterze. Wcześniejsze wierzenia bowiem rozróżniały demony złe i dobre (których było znacznie mniej). Zajmowały one określone miejsce w wyobrażeniach ludowych. Początkowo przybierały formy sił bezosobowych (często zsyłających nieszczęścia na ludzki los), później zaś przekształciły się w stwory, które można określić mianem pomniejszych bóstw.

Pochodzenie każdego z demonów można przypisywać konkretnym zjawiskom przyrodniczym, życiowym czy społecznym. Próba okiełznania zdarzenia, którego człowiek nie był w stanie wytłumaczyć za pomocą swojego stanu wiedzy, mogła prowadzić do tworzenia personifikacji, dającej pewien pozór bezpieczeństwa. Ludzie najbardziej lękali się gwałtownych oraz nieokiełznanych wyładowań atmosferycznych, na których czele stały pioruny, deszcze tudzież gradobicia. Po pewnych przemianach, wiążących się z poszerzeniem ilości wymyślnych demonów, nadano im cechy istot podobnych do bogów. Z sił niewyjaśnionych i niekonkretnych zaczęły zyskiwać one określone cechy wyglądu i charakteru. Ich działania zaś, z racji władania światem, przybrały formę kaprysów działających na czyjąś zgubę lub korzyść.

Rodzaje i klasyfikacja demonów ludowych

Skategoryzowanie demonów nie jest w gruncie rzeczy prostym zadaniem, gdyż oprócz tego, że istnieje ich niezliczona ilość, to światowe odmiany tych istot występują w rozmaitych wariacjach. Co ważne, wiele z nich została zapomniana lub przekształciła się w inne, bardziej znane obecnie wizje stworzeń.

Skupiając się wyłącznie na ziemiach polskich, można odnaleźć pewne cechy wspólne dla wszystkich demonów ludowych, a następnie pogrupować je w taki oto sposób:

Demony atmosferyczne – to jedna z pierwszych odmian demonów, jakie zostały zrodzone w wyniku ludzkich wierzeń; odpowiadały one za każde pojedyncze niezrozumiałe zjawisko – takie, jak: tęcza, wir wodny, chmurę burzową albo spadającą gwiazdę; demony te często przybierały postaci człowieka lub zwierzęce, poprzez które mogły czynić ludziom krzywdę.

Demony przyrodnicze – stanowiły grupę liczącą sobie najwięcej przedstawicieli; przypisywano im opiekę lub dominację nad pewnymi obszarami; posiadały one moce związane z danym miejscem, władały zwierzętami je zamieszkującymi, często także przybierały ich postać.

Demony społeczne – były odpowiedzią na zmiany wymuszające migrację ludzi ze wsi i lasów do większych skupisk; jedne z nich opiekowały się domostwem, zapewniały urodzaj oraz powodzenie finansowe, inne zaś powodowały nieszczęścia, klęski i choroby; demony tego typu zwykle zamieszkiwały domostwa i miały opinię pożytecznych istot lub po prostu były gwarantem szczęścia; istniała możliwość samodzielnego wyhodowania bądź przygarnięcia demona, zaś posiadanie go przypisywano ludziom, którym się powodzi, np. kupcom.

Znacznie więcej na temat poszczególnych demonów ludowych w Polsce, a także ich kolejnych klasyfikacjach możecie przeczytać w artykułach, jakie zostały im poświęcone na TwierdzaWyobrazni.pl.

Magdalena Książek

www.TwierdzaWyobrazni.pl

Najnowsze

Popularne